Συστάσεις για προστασία από τον Covid – 19 από τη Πανελλήνια Εταιρεία ΩΡΛ , Χειρουργικής Κεφαλής και Τραχήλου

Αθήνα, Τρίτη 31 Μαρτίου 2020

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

Αγαπητές/οί συνάδελφοι,

Με βάση τις πρόσφατες οδηγίες της Ευρωπαϊκής ΩΡΛ και Ρινολογικής Εταιρείας, καθώς και της Αμερικανικής Ακαδημίας  οι Ωτορινολαρυγγολόγοι μαζί με τους Εντατικολόγους και Αναισθησιολόγους θεωρούμαστε ως οι επαγγελματίες υγείας με την περισσότερη έκθεση στον COVID-19 και συνεπώς με τον μεγαλύτερο κίνδυνο διασποράς της νόσου. Η ΩΡΛ μπορεί να μην αναφέρεται ως η ειδικότητα που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, αλλά όλα τα επιδημιολογικά στοιχεία από Κίνα, Ιράν, Ιταλία, Η.Π.Α. υποδηλώνουν ότι ανήκουμε στην υγειονομική ομάδα υψηλού κινδύνου. Αυτό διότι εκτιθέμεθα σε υψηλό ιικό φορτίο κατά τους διαγνωστικούς και θεραπευτικούς χειρισμούς στον ανώτερο αεραγωγό. Επομένως πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση για να προστατευθούμε αφ’ ενός, αλλά κυρίωςγια να μην διασπείρουμε τη νόσο αφ’ ετέρου (π.χ. ένα χειρουργείο ρινός στην Κίνα μόλυνε 14 εργαζομένους που βρίσκονταν στο χειρουργείο).

Επίσης πρόσφατες παρατηρήσεις έδειξαν ότι σε ποσοστό 20-60% των ασθενών με COVID-19 οι διαταραχές στην όσφρηση ή και την γεύση αποτελούσαν πρόδρομα συμπτώματα της νόσου. Επομένως πρέπει να τονιστεί ότι για λόγους έγκαιρης διάγνωσης όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να ερωτώνται για πιθανή πρόσφατη διαταραχή της όσφρησης ή της γεύσης και επί θετικής απάντησης ακόμα και χωρίς άλλη συμπτωματολογία να θεωρούνται αρχικά θετικοί, να απομονώνονται και να αναζητούν άμεση περαιτέρω ιατρική συμβουλή.

Προτεινόμενα μέτρα:

1. Οι εξετάσεις ρουτίνας να αναβάλλονται και μεγάλο μέρος της ιατρικής φροντίδας να παρέχεται τηλεφωνικά. Όλες οι ενδοσκοπικές εξετάσεις της ειδικότητας μας να αποφεύγονται εάν δεν πρόκειται για επείγοντα περιστατικά και όταν γίνονται να λαμβάνονται πάντα όλα τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης.

2. Να αποφεύγονται μη επείγοντα χειρουργεία ιδιαίτερα ρινός, παραρρινίων, στοματοφάρυγγα, λάρυγγα, ενώ οι τραχειοτομές να εκτελούνται στις χειρουργικές αίθουσες των νοσοκομείων. Σε κάθε περίπτωση η μείωση/αποφυγή έκθεσης αποτελεί το μόνο αποτελεσματικό μέτρο για όλους και ιδιαίτερα για τους συναδέλφους μέσης και προχωρημένης ηλικίας, καθώς και σε αυτούς που έχουν χρόνια προβλήματα υγείας.

3. Όλοι οι ΩΡΛ ιατροί θα πρέπει να διαθέτουν τον απαραίτητο εξοπλισμό προστασίας και να ακολουθούν σχολαστικά οδηγίες ατομικής προστασίας.

Συγκεκριμένα:

• Επιμελές πλύσιμο τον χεριών πριν και μετά από κάθε διαδικασία.
• Καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής στον υγειονομικό σταθμό συνίσταται η χρήση απλής χειρουργικής μάσκας και γαντιών. Αποφεύγετε να αγγίζεται τη μάσκα με τα χέρια.
• Η μάσκα Ν95 ή FFP3 θεωρητικά πρέπει να αλλάζει μετά από κάθε ασθενή. Λόγω έλλειψης πόρων αυτό είναι αδύνατο να συμβεί παγκοσμίως.  Έχει αποδειχθεί όμως πως λόγω εποικισμού της μάσκας η χρήση της για πάνω από 8 ώρες είναι επικίνδυνη.
• Μην επανατοποθετείτε την χειρουργική μάσκα ή τη μάσκα Ν95 με τα χέρια.
• Η τοποθέτηση του προστατευτικού εξοπλισμού γίνεται με την εξής σειρά
  • Πλύσιμο χεριών και εφαρμογή αντισηπτικού υγρού
  • Κάλυψη τριχωτού κεφαλής
  • Τοποθέτηση αδιάβροχης ποδιάς και μπλούζας
  • Τοποθέτηση μάσκας Ν95/FFP3 και έλεγχος εφαρμογής
  • Τοποθέτηση γυαλιών
  • Τοποθέτηση 2 ζευγών γαντιών
  • Ενδιάμεσα των σταδίων χρήση αντισηπτικού διαλείμματος
• Εξίσου σημαντική και η διαδικασία αφαίρεσης του εξοπλισμού
  • Αφαίρεση του ζεύγους γαντιών εργασίας αφού πρώτα εφαρμοστεί αντισηπτικό διάλειμμα
  • Εκ νέου εφαρμογή αντισηπτικού και τοποθέτηση καθαρού ζεύγους γαντιών
  • Αφαίρεση μπλούζας και γυαλιών χωρίς να ακουμπήσουν την πρόσθια επιφάνεια
  • Αφαίρεση μάσκας χωρίς τα χέρια να αγγίξουν το φίλτρο
  • Αφαίρεση κάλυψης τριχωτού κεφαλής
  • Αφαίρεση γαντιών
  • Εκ νέου επιμελές πλύσιμο χεριών

Σε κάθε περίπτωση που απαιτούνται χειρισμοί στον ανώτερο αεραγωγό συστήνετε η χρήση ποδιάς και χειρουργικής μάσκας (FFP3 ή FFP2/N95), ανθεκτικών σε ρευστά, γαντιών και προστατευτικών γυαλιών.

4. Οι ασθενείς να συνεχίζουν την θεραπεία τους. Αν και υπάρχουν περιορισμένα δεδομένα ότι τα συστηματικά κορτικοστεροειδή μπορεί να αυξάνουν ARDS σε ασθενείς με SARS και MERS, δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι η χρήση τοπικών κορτικοστεροειδών θα αυξήσει την ευαισθησία στον ιό corona. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι η διακοπή των ρινικών κορτικοστεροειδών σε ασθενείς που τις χρειάζονται θα οδηγήσει σε περισσότερα συμπτώματα αλλεργικής ρινίτιδας/ρινοκολπίτιδας που μπορεί να θολώσουν τα συμπτώματα του COVID-19.

5. Ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε επείγουσες επεμβάσεις, αν υπάρχει διαθέσιμος χρόνος, θα πρέπει να ελέγχονται προ-εγχειρητικά για το COVID-19. Κρίνεται δε αναγκαία η χρησιμοποίηση ακόμα και επί αρνητικού αποτελέσματος ειδικών μέσων προστασίας (μάσκες FFP3 ή FFP2/N95, ειδικά γυαλιά, διπλά γάντια, στολές μίας χρήσης). Σε θετικούς για τον COVID-19 ασθενείς απαραίτητη είναι η χρήση του ειδικού εξοπλισμού σύμφωνα με το πρωτόκολλο του ΕΟΔΥ.

Προτάσεις προς την πολιτεία:

1. Χορήγηση του απαραίτητου προστατευτικού εξοπλισμού σε ιατρούς ΩΡΛ (ιδιωτικός και δημόσιος τομέας) ως ιατροί πρώτης γραμμής και υψηλού κινδύνου μόλυνσης και διασποράς.

2. Προ-εγχειρητικός έλεγχος για COVID-19 σε όλα τα περιστατικά που πρόκειται να υποβληθούν σε ΩΡΛ επεμβάσεις.

3. Ενίσχυση των ΩΡΛ τμημάτων στα νοσοκομεία με έκτακτο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, σύμφωνα με τις δυνατότητες και το σχεδιασμό του Υπουργείου Υγείας, προς αποφυγή κινδύνου έλλειψης προσωπικού σε περίπτωση μαζικής έκθεσης (πχ. Πανεπιστημιακή ΩΡΛ Κλινική Ιπποκρατείου Νοσοκομείου Αθηνών).

Αγαπητές/οί συνάδελφοι,

Στις κρίσιμες περιστάσεις που αντιμετωπίζουμε, πρέπει όλοι να επιδείξουμε την απαιτούμενη ψυχραιμία, καθώς και ατομική́ και κοινωνική́ υπευθυνότητα.

Ως Πανελλήνια Εταιρεία Ωτορινολαρυγγολογίας Χειρουργικής Κεφαλής και Τραχήλου θα προβούμε σε όλες εκείνες τις απαιτούμενες δράσεις και ενέργειες για να διασφαλίσουμε την απρόσκοπτη λειτουργία όλων μας προς όφελος του Κοινωνικού Συνόλου και της Πολιτείας.

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία:

1. European Rhinologic Society. http:/www.europeanrhinologicsociety.org.

2. IFOS http://www.yoifos.com/covid-19-information-and-guidance      

3. COVID-19 information for health professionals  www.entuk.org/covid-19

4. Handbook of Covid-19 from the First Affiliated Hospital, Zhejiang University School of Medicine http:/www.britishlaryngological.org/news/covid-19-important-guidance.

5. American Academy of Otolaryngology Head and Neck Surgery

6. Consensus statement: Safe Airway Society principles of airway management and

tracheal intubation specific to the COVID-19 adult patient group, Med J Aust 16

March 2020, David J Brewster, Nicholas C Chrimes, Thy BT Do, Kirstin Fraser,

Chris J Groombridge, Andy Higgs, et al. LINK.

7. Fu Y, Cheng Y, Wu Y. Understanding SARS-CoV-2-Mediated Inflammatory

Responses: From Mechanisms to Potential Therapeutic Tools. Virol Sin. 2020.

8. Hoffmann M, Kleine-Weber H, Schroeder S, Krüger N, Herrler T, Erichsen S, et

al. SARS-CoV-2 Cell Entry Depends on ACE2 and TMPRSS2 and Is Blocked by a

Clinically Proven Protease Inhibitor. Cell. 2020.

9.Kruse RL. Therapeutic strategies in an outbreak scenario to treat the novel

coronavirus originating in Wuhan, China. F1000Res. 2020;9:72.

10.Lee N, Allen Chan KC, Hui DS, Ng EK, Wu A, Chiu RW, et al. Effects of early corticosteroid treatment on plasma SARS-associated Coronavirus RNA concentrations in adult patients. J Clin Virol. 2004;31(4):304-9.

11.Stein RA. The 2019 coronavirus: Learning curves, lessons, and the weakest link. Int J Clin Pract. 2020;74(4):e13488.

12. Zhang H, Penninger JM, Li Y, Zhong N, Slutsky AS. Angiotensin-converting enzyme 2 (ACE2) as a SARS-CoV-2 receptor: molecular mechanisms and potential therapeutic target. Intensive Care Med. 2020.